Humanitarac nemirne savesti

Da li su vehabije viđene kao udarna pesnica, i prva brigada koja bi, u slučaju napada na Srbe u BiH, bila mobilisana, i da li u toj činjenici leži objašnjenje njihove prekvalifikacije iz registra terorista u red humanitarnih radnika?

Nakon što je Miloš (Salahudin) Žujović napao ambasadu Izraela u Beogradu, na način da je samostrelom ranio pripadnika Žandarmerije angažovanog na obezbeđenju, u politički i javni diskurs vratila se prilično zaboravljena tema – vehabizam, odnosno vehabijski pokret i bezbednosne implikacije koje nosi sa sobom. Zbog serije terorističkih napada koje su pripadnici ovog radikalnog pokreta izveli u Bosni i Hercegovini, ali i u evropskim prestonicama, službe bezbednosti dugo su imale u fokusu svog interesovanja vehabijske lidere i pratile njihove aktivnosti i namere. Mediji nisu zaostajali u tome. Svaki novi teroristički akt, vehabijski pokret i njegove sledbenike, stavljao je u prvi plan. Početkom ruske Specijalne vojne operacije (SVO) u Ukrajini, vehabije, i sve što su počinili, potpuno su iščezle iz političkog, bezbednosnog i medijskog miljea. Vreme neumitno troši i ljude i događaje.

KO JE VERA A KO JE NEVERA?

Veoma je važna poveznica ove organizacije sa terorizmom. Šta je vehabizam? Radi se o interpretaciji islama, potpuno netolerantnoj na evoluciju islamske misli tokom petnaest vekova. To znači da pripadnici vehabijskog pokreta ne priznaju praktikovanje islama koje su na Balkan donele Osmanlije, niti bilo kakve inovacije u ovoj svetskoj religiji. Drugačije se obavlja namaz, a „novotarije“ su sasvim nepoželjne (turbe, nišan i dr.). Validno je samo ono što su upražnjavale prve tri generacije muslimana, odnosno islam kako ga je predstavio prorok Muhamed. Rodonačelnik vehabizma je šeih Muhamed ibn Abdel Vahab i rodonačelnik saudijske dinastije Muhamed ibn Saud. Vehabije su imale značajnu ulogu u borbi protiv Otomanske imperije. U Saudijskoj Arabiji i u Kataru vehabizam je zvanična, državna religija.

Sasvim je prirodno da u islamu postoji više pravaca, kao i u hrišćanstvu. Međutim, bezbednosni problem kroz koji vehabizam i posmatramo jeste njegova netolerantnost prema drugačijem pristupu islamu i uopšte, veri. Svi koji su izvan islama su kjafiri, odnosno nevernici, a nimalo bolji odnos vehabije nemaju ni prema braći u veri, a koji imaju drugačiji pristup, odnosno drugačiji način na koji se Alahu mole.

DONOSIOCI NOVOG ISLAMA

Sukobi u Bosni i Hercegovini i Izetbegovićev poziv za pomoć „arapskoj braći“ za rezultat su imali priliv arapskih dobrovoljaca u BiH, i formiranje odreda El mudžahid u sklopu Sedme muslimanske brigade, a koja je, opet, bila dio Trećeg korpusa tzv. Armije BiH. Drugi razlog, ništa manje značajan, bila je američka namera da potisne uticaj Irana koji je u ratnim vremenima postao rastući. Iranski vojni instruktori, sve veća količina oružja i finansijska pomoć pristizala je u BiH. Konačna, dolazio je i čuveni general Kasim Sulejmani (likvidiran američkom operacijom 3. 01. 2020. godine u Bagdadu).

Tako je prisustvo „svetih ratnika“ bilo legalizovano i opšte su procene da ih je bilo oko 5000. Njihovi vojni uspjesi u borbi protiv Prvog krajiškog korpusa Vojske Republike Srpske bili su zanemarivi. „Ratnici džihada“ ostaće upamćeni po stravičnim zločinima nad zarobljenim srpskim vojnicima u Vozući kod Zavidovića. Za ritualno odsecanje glave zarobljenicima, često i komadanje tela, niko od neposrednih izvršilaca još nije odgovarao. No, ono što je Alija Izetbegović posebno isticao vezano za vehabije nije bilo vojnog karaktera. Oni su doneli novi islam i mi treba da ga se držimo- bila je Izetbegovićeva poruka. Tako je vehabizam dobio vetar u leđa.

DOLAZAK „GARIBA“

Problemi između arapskih doseljenika i domicilnog stanovništva u BiH počeli su odmah po dolasku novaka, odnosno „gariba“, kako su ih stanovnici srednje Bosne (gde su vehabije bile stacionirane) nazivali. „Šerijatska policija“ bila je kritična, pa i vrlo oštra prema načinu odevanja žena muslimanki. S druge strane, vehabije su bile prepoznatljive po izgledu (brada bez brkova i pantalone sa skraćenim nogavicama). Po potpisivanju Dejtonskog mirovnog sporazuma deo vehabija je, shodno pomenutom sporazumu, otišao iz BiH na druga ratišta (Čečenija, Dagestan, Kosovo i Metohija) dok je drugi dio po osnovu sklopljenog braka sa domaćim devojkama sticao pravo na državljanstvo, i tako ostao. Ali, s njima je u BiH ostao i razvio se vehabizam. Saudijska Arabija je finansirala izgradnju velelepnih džamija na zemljištu koje je proglašeno eksteritorijalnim, odnosno vlasništvom Saudijske Arabije. Sve je rađeno uz pokroviteljstvo države, ali i blagonaklon stav Islamske zajednice u BiH (IVZ BiH).

DISCIPLINOVANjE TERORIZMOM

Kao i svaka ideologija i vehabizam svoje širenje zasniva na propovedanju, odnosno misionarskom radu, za šta je sem veoma posećenih predavanja, pogodan bio i internet. Društvene mreže, brojni sajtovi, fejsbuk profili i forum grupe bile su idealno sredstvo za širenje ovog pristupa islamu. Drugo sredstvo, koje je za cilj imalo kažnjavanje pojedinaca, ali i disciplinovanje drugih, bio je terorizam. Ni u kom slučaju ne možemo reći da su se vehabije prve dosetile terorizma. Terorizam je oduvek bio metod za realizaciju političkih ili ideoloških ciljeva za kojim posežu pojedinci ili organizovane grupe. Koriste nasilje, žele što veći publicitet. Njihove mete su vojni i policijski objekti, ali i civili. Dakle, niko nije postao terorista jer mu je to bilo „životno opredeljenje“, nego stoga što je hteo dati svoj doprinos ideji kojoj se odazvao. A ideje su ta moćna sila, snaga koja pokreće društvene procese i promene.

Smatra se da je napad u septembru 1997. godine u Mostaru, gde je aktivirana auto-bomba, bio prvi teroristički akt u posleratnoj BiH. Tada je u prolazu iz Splitske ulice prema zgradi policije povređeno 29 osoba. U pitanju je bomba s 30 kilograma TNT-a i MES-a, postavljena u vozilu. Istraga je utvrdila da su ovaj jezivi napad izveli Ali Hamad, Ahmed Zuhair, Saleh Nedal i Vlado Popovski, a dvojica napadača imala su direktne veze s Al Kaidom. U tržnom centru “Fis” u Vitezu, u odeljenju hipermarketa, u oktobru 2008. godine eksplodirala je bomba, od koje je poginuo radnik obezbeđenja Zvonko Barbić (28). Osmoro ljudi je povređeno. Federalna uprava policije je tu eksploziju proglasila terorističkim činom. Kasnije se ispostavilo da je bomba kojom je izazvano krvoproliće ostavljena u paketu. Za taj teroristički akt je 2011. godine na devet godina zatvora osuđen Suvad Đidić, koji je optužen da je sačinio eksplozivnu napravu.

SERIJA TERORISTIČKIH AKATA

Period od 2010. do 2015. godine donio je nekoliko terorističkih akata u BiH. Jedan od najgorih terorističkih napada u BiH dogodio se u junu 2010. godine u Bugojnu, kada je grupa radikalnih islamista digla u vazduh Policijsku stanicu. Eksplozivna naprava postavljena je na zid Policijske uprave u Bugojnu. Poginuo je policajac Tarik Ljubuškić, dok je šest osoba ranjeno. Akteri ovog napada su uhapšeni i osuđeni na dugogodišnje zatvorske kazne, a glavnim organizatorom se smatra Haris Čaušević zvani Oks. Sarajevo je u oktobru 2011. godine potresao teroristički akt koji je izveo Mevlid Jašarević pucanjem na ambasadu SAD, kada je ranio jednog policajca. Agonija ispred američke ambasade trajala je 45 minuta, a napadač je savladan akcijom policije kada je pogođen u nogu. Jašarević, koji je osuđen na 15 godina zatvora, bio je pripadnik vehabijskog pokreta, a istraga je potvrdila da je više puta boravio u poznatom vehabijskom uporištu u Gornjoj Maoči, kod Brčkog.

NIJE SVAKI VEHABIJA TERORISTA, ALI JE SVAKI TERORISTA VEHABIJA

U aprilu 2015. godine Nerdin Ibrić upao je u Policijsku stanicu u Zvorniku i ubio pripadnika Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske Dragana Đurića, te ranio njegove kolege Željka Gajića i Steva Milovanovića. Napadač je ubijen u razmeni vatre, a napad je okarakterisan kao pucanj u Republiku Srpsku i teroristički akt. Istraga je takođe pokazala i da se Ibrić nekoliko meseci pre napada družio s pripadnicima vehabijskog pokreta. Poslednji u nizu terorističkih napada dogodio se u novembru 2015. godine u Rajlovcu, u Sarajevu, kada je Enes Omeragić, blizak vehabijskom pokretu, ubio pripadnike Oružanih snaga BiH Armina Salkića i Nedeljka Radića. Napadač se potom raznio bombom nakon opsade njegove kuće, koju su izvele snage bezbednosti. Prethodno je Enes Omeragić izvesno vrijeme boravio na ratištu u Siriji.

Tako je misao Jasmina Merdana, jednog od autora knjige vehabizam/selafizam i osnivača nevladine organizacije Zapret – Centar za preventivu terorizma, postala nezaobilazna u diskursu o vehabijskom pokretu: „Nije svaki vehabija terorista, ali je svaki terorista vehabija“. To je ključni problem sa vehabijama u Bosni i Hercegovini. No, serija terorističkih napada bila je alarm za sve u BiH: policijske strukture, verske organizacije, javne službe, sistem obrazovanja, medije. Oglasila se, i to veoma snažno, i Islamska vjerska zajednica BiH.

U KONTEKSTU SIRIJE

Vremenom je vehabijski pokret ojačao u meri da je vehabijska organizacija postala konkurencija i otvorena pretnja Islamskoj zajednici u BiH, te je reis Kavazović javno pozvao državne institucije da reaguju na pojavu 44 paradžemata nad kojima IVZ BiH nije imala ingerencije. Osnova za vehabijsku evoluciju bila je što je niz mlađih ljudi stekao obrazovanje i odbranio doktorate u Sudijskoj Arabiji, Egiptu i drugim islamskim zemljama, te su novi lideri korišćenjem novih tehnologija, prvenstveno društvenih mreža, sticali pristalice brže nego zvanični službenici IVZ BiH.

Neophodno je da talas terorističkih napada koji je bio zahvatio BiH posmatramo u kontekstu globalnih dešavanja, konkretno rata u Siriji. Nekoliko terorističkih napada na evropskom tlu, prvenstveno napadi u Parizu na redakciju satiričnog lista Šarli Ebdo i na dvoranu Bateklar bili su alarm da se sa tzv. Islamskom državom progresivne snage moraju obračunati. Ona je i savladana zahvaljujući intervenciji ruskih Vazdušno-kosmičkih snaga koje su bile glavni saveznik regularnih vojnih jedinica Sirije, odnosno Bašara el Asada. Za razliku od napada na evropske prestonice koje treba gledati i kao obaveštajne operacije zapadnih službi bezbednosti, teroristički napadi u BiH bili su odjek, odnosno eho tih operacija, čime su domaći zaluđenici mislili da podrže „opštu stvar“.

ALTRUISTI U PARADžEMATU

Istrage vođene povodom napada na američku ambasadu, policijske stanice u Bugojnu i Zvorniku, i pripadnike Oružanih snaga BiH, nisu otkrile širu pozadinu, odnosno finansijere, podstrekače i organizatore. Taj terorizam bio je „domaći proizvod“. Ujedno, vredi napomenuti da su prilikom odlaska bosanskih mladića na sirijsko ratište značajnu ulogu imale vehabijske enklave, odnosno „paradžemati“, u smislu pripreme, davanja instrukcija, pružanju moralne i finansijske podrške. Prema povratnicima (deo ih je poginuo boreći se protiv regularnih sirijskih vojnih snaga, deo je još u okolini Idliba pod komandom Nusreta Imamovića) primenjena je blaga kaznena politika, iako su se borili na strani najpoznatijih terorističkih organizacija, što Al Kaida i famozna Islamska država svakako jesu.

Kada je došlo vreme da država BiH „poravna račune“ sa vehabijskim pokretom, stvari su se rešile tako da su uz podršku vlasti paradžemati registrovani kao nevladine organizacije. Ove organizacije su od mnogih lokalnih zajednica dobile na korišćenje prostorije, a na tekući račun uplaćivana im je finansijska pomoć. Svoj rad su usmerili na ideološko jačanje, predavanja, ali i pomoć ugroženim socijalnim kategorijama. Tako su vehabije u BiH postale humanitarci. Ono što ne uliva poverenje jeste da su lideri ovog pokreta bili borci, po zlu poznatog, odreda “El mudžahid”.

BEZ PROVOKACIJA

Nakon napada na izraelsku ambasadu u Beogradu, u medijima Srbije vehabije su ponovo dospele u medijski diskurs. Otvarane su rasprave o ovom pokretu i terorističkoj pretnji. Međutim, vehabijski lideri putem društvenih mreža, prvenstveno Telegram, delom i Viber, sledbenicima su upućivali poruke u smislu da ne nasedaju provokacijama, odnosno da se ni u kom slučaju u BiH ne bi smeo dogoditi teroristički akt. Razlog je jasan, napad na bilo koji jevrejski verski objekat ponovo bi skrenuo pažnju države na njih, što bi donelo probleme i omelo ih u ideološkom radu. Pa, u čemu je danas pretnja kada je reč o vehabijskom pokretu? Oni bi bili prva brigada koja bi bila mobilisana protiv Republike Srpske. U tom smislu odgovaraju i vlasti i opoziciji u političkom Sarajevu. Vehabijska organizacija bila bi udarna pesnica u novom sukobu protiv Srba u BiH. Ako do njega, naravno, dođe.

Izvor: EagleEyeExplore