PUNO VIŠE OD RECENZIJE KNJIGE
DUHOVI PROŠLOSTI
DžEVADA GALIJAŠEVIĆA
U IZUZETNOJ ANALIZI BERISLAVA ĐURIĆA
FELJTON:
Berislav Đurić, Veliki intelektualac iz Banjaluke, kao utricajna javna ličnost, analizirao je najnoviju knjigu Dževada Galijaševića „Duhovi prošlosti“..
„Duhovi prošlosti“ su u proteklih mjesec dana promovisani u Banjaluci, Doboju, Derventi, Brodu i Novom Gradu. Veliko interesovanje čitalačke publike, stručnih krugova i javnosti bili su ključni razlog zbog koga je ovu izuzetnu knjigu pročitao i analizirao poznati banjalučki intelektualac Berislav Đurić.
U četrnaest nastavaka „Disident“, ekskluzivno objavljuje uvu analizu u formi jedinstvenog feljtona.
Velikosrpska hegemonija
Ova zloslutna sintagma koja će dovesti do strašnih stradanja Srba u I i II svjetskom ratu samo je „elegantan” način iskazivanja antisrpstva i šovinističke mržnje prema Srbima u formi lažne borbe protiv „velikosrpskih imperijalnih, agresorskih aspiracija” prema drugim narodima na Balkanu. Cilj optužbi bio je da se spriječi formiranje jedinstvene, stabilne, prosperitetne srpske države, uz istovremene pretenzije prema etničkim i istorijskim srpskim krajevima. Srbi su optužživani za ono šta su bile pretenzije drugih, srpske zemlje, odrođavanje ddijelova etnosa, krađa naslijeđa … U mržnji je posebno prednjačila Austrougarska i Beč, u kojem je 1914. godine bila popularna pjesma „Alle Serben müssen sterben“ (Svi Srbi moraju da umru), poznata i pod drugim naslovom „Serbien muß sterbien“[1], koji je postao lozinka tadašnje austrougarske politike i toj monarhiji naklonjenih naroda. Austrijanci su učinili sve da okolne narode nahuškaju protiv Srba, pa su tako podsticali mržnju Albanaca i pomagali formiranje paravojnih jedinica čiji je primarni cilj bilo etničko čišćenje Kosova i Metohije.[2]
Jeder Schuß ein Russ’,
Jeder Stoß ein Franzos’,
Jeder Tritt ein Brit’,
Alle Serben müssen sterben
Svaki pucanj jedan Rus,
Svaki udarac jedan Francuz,
Svaki šut jedan Brit,
Svi Srbi moraju da umru.
Socijalista Svetozar Marković kritikovao je „Načertanije” Ilije Garašanina nastalo 1844. godine kao tajni program nacionalne i spoljne politike dviju srpskih vlada. U osnovi „Načertanija” je bila romantičarska ideja obnove Dušanovog carstva postepenim pripajanjem novooslobođenih krajeva, protiv čega je bio moćni sjeverni susjed Austrougarska, jer nije željela snažnog ruskog saveznika na svojim granicama. Kasnije je i sam Garašanin odustao od tog plana, do kojeg je, u međuvremenu, 1883. godine došla i Autrougraska. Svetozar Marković je zagovarao balkansku federaciju i nije bio za stvaranje multietničke države Južnih Slovena niti „Velike Srbije”, jer bi takva država imala veliki broj pripadnika drugih naroda mimo njihove volje. U tom trenutku ostvarenje sna o ujedinjenu srpskih zemalja izgledalo je nemoguće i o tome Marković kaže:
„Misao srpsko jedinstvo, to je najrevolucionarnija misao što postoji na celom Balkanskom poluostrvu od Stambola do Beča. Ta misao sadrži već u sebi uništenje Austrije i Turske, prestanak Srbije i Crne Gore kao samostalnih kneževina i prevrat u celom političkom sklopu srpskog naroda, iz delova ove dve carevine, iz dve srpske države postaje jedna nova srpska država, to znači – srpsko jedinstvo.”[3]
U odnosu na Svetozara Markovića, stavovi socijaldemokrate Dimitrija Tucovuća[4] bili su neizbalansirani i ponavljanje austrougarskih antisrpskih stereotipa o „srpskoj imperijalističkoj ugnjetačkoj” buržoaziji. Iako je Tucović poginuo u 33. godini kod Lazarevca, 20. novembra 1914. godine u Kolubarskoj bici, stavovi o „zavojevačkoj politici srpske buržoazije“ i „srpskom kolonijalizmu“ vodili su ka danas ukorijenjenoj antisrpskoj tezi o navodnoj „velikosrpskoj hegemoniji“, „velikosrpskom imperijalizmu“ i „velikosrpskoj agresiji“, začinjeni tvrdnjama o „etničkom čišćenju i genocidu“. Tucović balkanske ratove 1912-1914. godine naziva imperijalističkim, negirajući pozivanje na istorijsko pravo Srba na Kosovo i Metohiju. On ovo pozivanje izjednačava sa polaganjem prava Mađarske na Vojvodinu. Pored toga, Tucović je Kosovo i Metohiju posmatrao kao dio sjeverne Albanije, tvrdeći da bi balkanski ratovi bili pravedni da su za cilj imali slamanje otomanskog feudalizma i nacionalno oslobađanje balkanskih naroda, te da je srpska vlada 1909-1912. godine trebalo da podrži albanski pokret „u njegovim etničkim granicama“. Tucović je grubo prenebregavao činjenicu da na Kosovu i Metohiji postoje brojni srpski manastiri – dokaz srpskog istorijskog prisustva i u kontinuitetu etničkog čišćenja Srba od strane Albanaca pod okriljem Otomanske imperije, ali ne i slični dokazi istorijskog postojanja i trajanja Albanac. O „prodoru Arbanasa na istok” Tucović razmišlja kao o „prirodnom procesu” za koji je odgovoran isključivo „sistem vladavine u Turskoj” i „opšta anarhija uprave i nezaštićenost raje”. Bilo kakvo pisanje o zločinima nad Srbima Tucović je shvatao kao „poziv na šovinističku mržnju”, a istorijska svedočanstva o stradanju Srba ili o prisustvu Srba u Staroj Srbiji za Tucovića su „zlonamerna propaganda uveličavanja i neistine”, koju sprovode „vlasnički krugovi balkanskih državica” na osnovu „varvarskoga načela” – „da su grobovi i vešala veći učitelj od novih ustanova“.[5] Prisilno pomjeranje srpskog stanovništva Tucović objašnjava kao posljedicu „opštega, utvrđenoga kretanja srpskoga naroda s juga na sever”[6], maltene kao prirodnu, logičnu i svojevoljnu migraciju, a ne migraciju pod pritiskom grube sile i prijetnje golom životu usljed neviđenog nasilja. Posebno je neosnovan Tucovićev stav o paraleli između mađarskih zahtjeva prema Vojvodini i srpskih prema Kosovu i Metohiji, jer su Srbi egzistirali i na prostorima Vojvodine na kojima je poslije nasilnih pomjeranja sa juga dodatno pojačano srpsko prisustvo.
„Ako bi, uostalom, stajalo”, tumači cinično Tucović, „da je srpski elemenat prosto na prosto potisnut arbanaskim, zar bi to bio prvi slučaj u istoriji da navala nekih plemena čvršće organizacije ili drugih preimućstava potisne neki narod sa njegova ognjišta?” Povlači i neumjesnu simetriju: „Zar slovenska plemena nisu potisla starosedeoce ovih zemalja sredstvima o kojima istorik nema ni malo lepo mišljenje?”[7]
U brošuri Dimitrija Tucovića ponovljeni su stavovi austrougarske propagande o „svirepostima srpske vojske u istočnim krajevima”[8], gdje Tucović o srpskoj vojsci govori kao o „soldateski”, a o oslobađanju Kosova i Metohije kao o „seriji kolonijalnih borbi”, „mašanju tuđe zemlje i tuđe slobode”153 u kojem su „nekadašnji heroldi[9] nacionalnoga oslobođenja poneli zastavu nacionalnoga porobljavanja”, uz zaključak da „borba koju danas arbanasko pleme vodi je prirodna, neizbežna istorijska borba za jedan drukčiji politički život nego što ga je imao pod Turskom i drukčiji nego što mu ga nameću njegovi svirepi susedi, Srbija, Grčka i Crna Gora”.[10] Tucović dalje zaključuje da je „politička i ekonomska zajednica svih naroda na Balkanu, ne izuzimajući ni Arbanase, na osnovici pune demokratije i potpune jednakosti”[11] – balkanska socijalistička federacija u kojoj Srbija treba da se zadovolji granicama iz 1978. godine kao konačnim državnim okvirom sa Bugarskom, Makedonijom, Crnom Gorom sa Albanijom u „etničkim granicama” – dakle „Velikom Albanijom”, u čijem sastavu treba da budu Kosovo i Metohija.
Ove destruktivne, autošovinističke teze Dimitrija Tucovića jasno su prepoznatljive u političkim stavovima KPJ i danas vrlo žive u tvrdnjama nekih beogradskih „intelektualnih krugova” i posebno u Sarajevu, Zagrebu i Prištini. Otvoreno antisrpskim stavovima Austrougarske i autošovinističkim Dimitrija Tucovića treba dodati ništa manje agresivne stavove III komunističke internacionale i Josifa Visarionoviča Staljina, koji je u Kraljevini Jugoslaviji i Srbima, kao najbrojnijem narodu, vidio stub kontrarevolucije, jer su Srbi bratski prihvatili Ruse, protivnike boljševika, kao i prepreku za ostvarivanje istih revolucionarnih planova na jugoistoku Evrope. Koliku su važnost boljševici tome pridavali govori činjenica da je Staljin lično 30. marta 1925. godine u Jugoslovenskoj komisije Kominterne kritikovao „revizionističke” stavove dr Sime Markovića, koji je poslije likvidiran u Moskvi.
„U nacionalni program mora se bezuslovno uneti specijalna tačka o pravu nacija na samoopredeljenje sve do državnog otcepljenja. Ja sam već napred rekao zašto se u današnjim unutrašnjim i međunarodnim prilikama bez te tačke ne može da bude”.
„Razbijanje Jugoslavije po svaku cenu nalazi se u funkciji sovjetske revolucije, no posle pobede sovjetske revolucije u Jugoslaviji”[12], jer „današnje granice jugoslovenske države, koje su se formirale kao posledica ratova i nasilja, ne pretvaraju se u polaznu tačku i zakonitu bazu za rešenje nacionalnog pitanja”.[13]
„Jugoslavija je, zahvaljujući nepomirljivoj antisovjetskoj poziciji vodećih srpskih političkih krugova, pogotovu zbog prihvatanja i organizovanja belogardejske vojne emigracije, ocenjena kao opasnost za SSSR i za perspektivu boljševičke revolucije u jugoistočnoj Evropi”[14].
Jugoslovenske komuniste je školovala Kominterna na svojim partijskim školama u Moskvi, na idejama marksizma-lenjinizma. Metodi rada KPJ su potpuno preuzeti on Lenjina i boljševika. Lenjin je u tzv. „Aprilskim tezema“ smatrao:
a) da je I svjetski rat imperijalistički i da ga treba pretvoriti u građanski rat,
b) da je potrebno obezbijediti poraz „vlastite“ vlade
c) raskinuti potpuno sa Drugom internacionalom i stvoriti novu Komunističku internacionalu.
Vrlo brzo je Lenjin formulisao i već pomenutu teoriju o „samoopredeljenju ugnjetenih naroda“ i emnacipaciji od „vladajućeg, ugnjetavajuće nacije“ odnosno „Velikorusa“. Ovaj suštinski zaokret je bila revolucionarna promjena u samoj Ruskoj socijaldemokratskoj radničkoj partiji i promjena imena u Ruska komunistička partija (boljševika) i napuštanje metoda parlamentarne borbe u koristi nasline promjene vlasti i revolucije. Antiruski nacionalni pokreti su bili važni saveznici u osvajanju vlasti. Pored toga, boljševici su kao metod zagovarali i teror i diktaturu proletarijata.
Na isti način je nastupala i KPJ. Pored korištenja nezadoljstva malobrojnog radništva, komunisti su pokušavali da djeluju i među seljačkim masama ali i da, kao revolucionarni potencijal, (is)koriste i nacionalne antagonizme u zemlji tek izašloj iz rata, sa nejednakim nivoom razvijenosti, postojećim kulturnim, istorijskim podjelama, sa Italijom sa kojom je Kraljevina SHS bila na rubu novog ratnogh sukoba. Boljševici u Rusiji su iskoristili I svjetski rat, pretvorili ga u građanski rat, obezbijedili propast ruske vlade i uz pomoć antiruskih pokreta došli na vlast. Po istom receptu će i KPJ da djeluje u II svjetskom ratu.
Ovo je citat iz komunističkog lista „Proleter“[15] br. 28 iz decembra 1932. godine:
„Komunistička Partija pozdravlja ustaški pokret ličkih i dalmatinskih seljaka i stavlja se potpuno na njihovu stranu. Dužnost je svih komunističkih organizacija i svakog komuniste da taj pokret potpomognu, organizuju i predvode.“
Ovo je ilustracija oportunizma komunista koji su htjeli da iskoriste ustaški ustanak, dođu na njegovo čelo i iskoriste ga za provođenje svoje revolucije i dolaska na vlast. Isto će se desiti i tokom „ustanka“, sredinom 1941. godine. Na ovaj način su jugoslovenski komunisti zaigrali na nacionalnu kartu podržavajući i ohrabrujući „pravo naroda na samoopredjeljenje do otcjepljenja“ koje će kasnije dovesti do strašnog stradanja Srba u NDH i ne samo u NDH nego sugdje gdje su velikodržavne ambicije „ugnjetenih naroda“ imale pretenzije prema srpskim istorijskim zemljama, kao što je to slučaj bio sa Kosovom i Metohijom. Miladin Popović[16] je primjer odnosa srpskih komunista prema vlastitom nacionalnom pitanju i njegovoj strasnoj borbi za emnacipaciju Albanaca, promjenu naziva Metohija u Dukađin „jer narod tako hoće“ i sveopšti rad na štetu Srba. Srpski komunisti su, da bi dokazali svoju revolucionarnost i pravovjernost, bili predvodnici u emancipaciji „ugnjetenih nacija“ i njihovom oslobođenju od „ugnjetavanja vladajuće nacije“ i (veliko)srpskog imperijalizma. Za srpskog komunistu internaciona-lizam znači u prvom redu „dosljednu borbu protiv velikosrpske politike srbijanskih vladajućih klasa“[17].
Prva nacionalna KP u okviru KPJ je bila KP Slovenije[18] koja osnovana u noći između 17. i 18. aprila 1937. godine u Čebinama, a u proglasu koji je tada potpisao uča Kardelj, stoji da je cilj slovenačkih komunista da svi Slovenci žive u ujedinjenoj i slobodnoj Sloveniji[19] i da se slovenački narod „ne može i ne smije“[20] odreći ovog cilja. KP Hrvatske je osnovana u noći između 1. i 2. avgusta 1947. godine u Anindolu kod Samobora u organizaciji Josipa Broza poznatijeg kao Tito. Od same odluke o osnivanju KP Hrvatske pojavili su se zahtevi za teritorijama na kojima će partija delovati. Hrvatski delegati na IV zemaljskoj konferenciji odmah su postavili pitanje razgraničenja, smatrajući da ne samo Hrvatska i Dalmacija već i pojedini delovi Bosne treba da uđu u teritoriju buduće (KP) Hrvatske. Odluku o tome CK je donio već 5. februara 1935. na taj način što je propisao da u sastav projektovane hrvatske komunističke partije uđu sve organizacije iz Hrvatske i Slavonije, uključujući Vukovar i Vinkovce, sve organizacije iz Dalmacije (sa Dubrovnikom), zapadna Bosna sa Banjalukom, Livnom i Duvnom, kao i Hercegovina sa Mostarom. Objašnjenje je dato na sledeći način:
„Reorganizacijom Partije, mi pred najširim masama ugnjetenih nacija na jarki način potcrtavamo naš stav u nacionalnom pitanju, našu borbu protiv ugnjetavanja nesrpskih naroda, na pravo njihovog samoopredeljenja sve do otcjepljenja. Mi time istovremeno olakšavamo borbu protiv nacionalnog reformizma i nacionalnog fašizma i pariramo demagogiju nacional-reformista i nacional-fašista koji kleveću našu Partiju, naročito u hrvatskim i slovenskim krajevima, vode harangu protiv naše Partije kako ona nije hrvatska, nije slovenska, već jugoslavenska, tobože velikosrpska“[21].
Blagoje Parović je objasnio zašto se stvaraju KP Hrvatske i KP Slovenije:
„Stvaramo ih prije svega zato što radne mase Hrvatske i Slovenije traže da njihova partija nosi naziv njihove narodnosti, stvaramo ih zato da i tim svojim aktom podvučemo našu borbu za slobodu hrvatskog i slovenskog naroda, da i time kažemo ugnjetenim narodima da njihov nacionalni osjećaj i njihova privrženost rodnoj grudi, svome zavičaju nije tuđa proletarijatu i njihovoj partiji“.[22]
Objašnjenje zašto se ne stvara komunistička partija Srbije dato je na sledeći način:
„Prvi i glavni razlog: ne stvaramo je zato jer radne mase Srbije ne traže stvaranje KP Srbije. To je i razumljivo. Srpski narod nije nacionalno ugnjetavan. Srbi su vladajuća nacija i ne osjećaju nacionalno ugnjetavanje sa strane druge narodnosti. Prema tome ni klasna borba ne zauzima oblike borbe za nacionalno oslobođenje“.[23]
Tito se vratio u Jugoslavio i lično organizovao fromiranje KP Hrvatske, ponovo optužio Srbe za hegemoniju i stav KPJ o formiranju KPH u članku „Komunisti i hrvatski narod“ izložio na sljedeći način:
„Komunisti su odlučni protivnici svake nasilne asimilacije (stapanja, pretapanja) pojedinih naroda. Zbog toga oni osuđuju i pobijaju sve pokušaje beogradskih vlastodržaca da sa lica zemlje zbrišu hrvatski narod, da Hrvate pretvore u Srbe ili Jugoslovene, da Hrvate naprave plemenom jednog, makar i troimenog naroda. Komunisti smatraju da su Hrvati, Srbi i Slovenci tri posebna, bratska naroda. Braća ostaju braćom ako bratski rade i bratski se sporazumijevaju, inače postaju nebraćom i neprijateljima“.[24]
U broju Proletera iz septembra 1937. godine Sreten Žujović je pisao da srpski narod jednostavno mora da sa sebe skine „ljagu i sramotni žig ugnjetačkog naroda“ koji je na njegovo slobodarsko ime udarila „zverska vojnofašistička diktatura“. Na ovaj način su srpski komunisti bili predvodnici nacionalne emancipacije svih osim Srba, na štetu Srba. Srpsko odbijanje Trojnog pakta je dovelo do napada na Kraljevinu Jugoslaviju 6. aprila 1941. godine, a par dana kasnije i formiranja NDH. Odmah potom su krenuli pokolji i progoni Srba, Jevreja i Roma, bez presedana. Pokolji su izazvali otpor naroda stavljenog van zakona rasnim zakonima NDH. U opštem metežu pojavile su se prve naoružane pobunjeničke grupe kao otpor pokoljima, dijelovi jedinica regularne vojske Kraljevine Jugoslavije, koje se nisu mirili sa kapitulacijom, kao i članovi KPJ koji su priželjkivali ovu priliku za izvođenje svoje revolucije. KPJ se našla da „organizuje i predvodi“ ovaj spontani otpor fizičkom uništenju kao što su podržavali i ustaški Velebitski ustanak. Komunisti su, često ne birajući sredstva, ostvarivali kontrolu nad ustaničkim masama i vrlo brzo je osvajački rat dobio i dimenziju građanskog rata između komunista i legalnih snaga Kraljevine Jugoslavije. Tek skoro tri mjeseca poslije početka pokolja, KPJ formalno donosi odluku o podizanju ustanka i započinjanja oružane borbe, ali tek pošto je Treći Rajh napao SSSR. Žarište borbi je bilo na srpskim teritorijama i ogromna većina partizana su bili Srbi. Bilo je to vrijeme strašnih stradanja, panjti, sveopšteg straha ali i nevjerovatnih primjera junaštva poput Diane Obekser Budisavljević. Komunisti su ovo razdoblje izdigli do mitskih razmjera gradeći epopeju sa centralnom figurom Titom o svojim polubožanskim „ljudima posebnog kova“. Ono što je pokretalo Srbe na borbu bila je borba za goli opstanak i represalije ustaša, Talijana, Nijemaca ali i domaćih profašističkih formacija. Nejveći dio Hrvata je bio uključen u tzv. „Hrvatsku vojnicu“, ustaše i
(Husein Huska Miljković) domobrane kao i značajan broj muslimana. U tom vremenu sveopšte nesigurnosti i straha jedan dio muslimana je bio u sastavu muslimanskih milicija koje su bile šarolike po ideološkom opredjeljenju. Neke su činile strašne zločine dok su pojedine smisao vidjele u odbrani golih života i imovine kao što je slučaj bio sa Huseinom Huskom Miljkovićem u Cazinskoj krajini.
Kako se rat polako bližio kraju pobjedama Crvene armije na Istočnom frontu i posebno poslije kapitulacije Italije KPJ je shvatala da je došao prelomni trenutak za konačan napor u preuzimanju vlasti. Italija je kapitulirala, slijedila je Jalta i polako se nazirala nova slika postratnog svijeta. KPJ je uspjela da se nametne srpskim ustaničkim masama, stavi ih pod svoju kontrolu kao i dio teritorije i trebalo je napraviti naredni korak u izgradnji državnih institucija pod kontrolom Tita i KPJ. Iako je budući izgled, teritorijalna organizacija i odnosi u budućoj državi definisana odavno u forumima i kongrsima KPJ bilo je potrebno dati svemu prividno demokratsku i zakonodavnu notu te su organizovana zasjedanja ZAVNOBiH i AVNOJ-a kao neka vrsta zakonodavnih i prividno demokratskih predstavničkih tijela. Predstavnici su bili važni članovi KPJ, partizani i pripadnici Narodnih odbora sa terena. Veliki broj stanovnika BiH i Jugoslavije nije imao svoje predstavnike, posebno oni koji nisu bili na liniji KPJ. Bio je to skup istomišljenika, provizorij. U rezoluciji ZAVNOBiH-a je navedeno da je u ratu iskovano „bratstvo i jedinstvo“ muslimana, Srba i Hrvata najveća tekovina borbe i da su prevaziđene mržnje koju su sijali okupatori, velikosrpske stranke, JMO i HSS koji su omogućivali eksploataciju naroda BiH u okviru Kraljevine Jugoslavije te da stoga narodi BiH ne žele povratak na staro. ZAVNOBiH je takođe odlučio da Jugoslovenska vlada u Londonu ne može da govori u ime naroda BiH jer vode borbu protiv NOP-a i jer se povezala sa okupatorima, ustašama i Nedićem, jer je odgovorna za nebrojene zločine i bratoubilački rat. Vezujući se za okupatore Vlada je postala i neprijatelj i naših saveznika SSSR-a, Engleske i Amerike, te od saveznika traži da Vladi otkaže svu podršku. Dvije trećine teritorije BiH je oslobođeno i Srbi čine veliku većinu u NOVJ i sve veći broj muslimana uviđa da im je spas i opstanak u NOP-u. U plamenu NOB-a se brišu tragovi zlosrećne prošlosti!? Samo AVNOJ i vlast koja iz njega proizilazi može da predstavlja zemlju u inostranstvu, a BiH nije ni srpska, ni hrvatska ni muslimansska nego i srpska i hravtska i muslimanska i da treba da ubrza privlačenje u NOP naročito muslimana i Hrvata i da učvrsti narodnu vlast oslanjajući se na NOO.
Podsjećanja radi KPJ je snažno kritikovala Privremeno narodno predstavništvo, parlament Kraljevstva SHS 1918. godine koje je bio sastavljeno od predstavnika parlamenata zemalja koje su ušle u sastav Kraljevstva, kao provizorij; da je upravo KPJ podržavala sve nacionalne pokrete navodno potlačenih naroda od ustaša, VMRO do Crnogorske republikanske partije Sekule Drljevića, koje su se borile protiv „velikosrpske hegemonije“ vladajućeg naroda i time potpirivala međunacionalne sukobe koji su kulminirali stravičnim pokoljima u NDH a ZAVNOBiH i AVNOJ izdigla na nivo parlamenta, najvišeg predstavničkog i zakonodavnog tijela, bez ikakvog stvarnog osnova pripisujući svu odgovornost i kolaboraciju Jugoslovenskoj vladi u Londonu iako je Vlada bila u savezničkoj zemlji članici antifašističke koalicije. Snaga NOV i POJ je bila zasnovana na masovnom učešću Srba iz krajeva koji su bili izloženi genocidnom istrebljenju ustaškog režima NDH dok je, čak i krajem 1943. godine i poslije kapitulacije Italije još uvijek ogromna većina i muslimana i Hrvata bila u konforntaciji sa KPJ i ideološkoj i vojnoj. Za znatan dio obe populacije tako će ostati sve do pedesetih godina jer su čak i poslije rata u tim krajevima vođene borbe sa ostacima formacija tzv. „Hrvatske vojnice“ kao što su vođene i teške borbe sa balistima na prostoru KiM čak i uz intenzivnu upotrebu artiljerije. Doduše, i u jednom dijelu srpskih krajeva vjernih kralju je bilo sukoba sa četnicima. Bratstvo i jedinstvo „iskovano u vatri NOB-a“ je preko noći raskovano u ratovima devedesetih godina što govori da su animoziteti i podjele bile mnogo dublje i složenije od objašnjenja koje je dala KPJ. U Jugoslaviji, ni prvoj a posebno ne u drugoj, nije bilo istinskog dijaloga o teškom istorijskom naslijeđu u cilju iskrenog prevazilaženja teških epizoda, posebno iz vremena NDH. Umjesto dijaloga odluke su oktroisane „u ime naroda“ i „bratstva i jedinstva“ i nametana su vrlo problematična rješenja po receptu „slaba Srbija, jaka Jugoslavija“ rasparčavanjem Srbije i davanjem pokrajinama statusa jednakog republikama u Ustavu SFRJ. Evidentno je da je na subinu i međusobne odnose naroda na južnoslovenskom prostoru uticalo nekoliko faktora.
Na sudbinu Jugoslavije je presudno uticala podjela sfera uticaja između Istoka i Zapada, na Jalti. Ova podjela sfera uticaja je u Jugoslaviji definitivno dovela komuniste na vlast na šta je posebno imala uticaja situacija na terenu i prodor Crvene armije.
Organizacija FNRJ je predodređena organizacijom KPJ i odnosima unutar partije, (zlo)upotreba „nacionalnanog pitanja“ ali i ličnosti novih komunističkih vladara J.B. Tita, Kardelja, Rankovića i Đilasa. Komunisti su svoju stvarnu politiku skrivali iza teškog i masovnog stradanja, nevinih žrtava koje su zaista bile svete ne navodeći ko su bili žrtve, a ko zločinci, praveći lažnu paralelu između ustaša i pripadnika JVuO svrstavajući na stranu naci-fašista i one čija je komanda bila u Londonu i one čiji su šefovi bili u Berlinu samo zato što nisu bili komunisti. Po toj matrici, „nacionalnog ključa“ sve tri strane su bile krive za krvavi rat u kojem su komunisti snažno koristili nacionalnu kartu.
Podjela sfera uticaja i lične megalomanske ambicije J.B. Tita su ga vrlo brzo dovele u sukob sa Staljinom i SSSR-om i odvele u zagrljaj Zapada. To je vidljivo iz Ugovorom o prijateljstvu i saradnji[25] i NSDD 133[26] (Direktiva o odluci o nacionalnoj bezbednosti 133).
Organizacija jugoslovenskog društva je bila zasnovana na lažnom pluralizmu. U SFRJ je postojao širok front društevno-političkih organizacija: SSRNJ, SUBNOR, SSJ, SSOJ i kao avangarda i transmisija SKJ na čijem je vrhu bio Broz i koji je sa vrha Partije preko svih ostalih udruženja diktatorski upravljao Jugoslavijom. Onog časa kada je diktatoru došao neminovan fizički kraj i poslije pada Berlinskog zida 1989. godine više nije bilo razloga za postojanje Jugoslavije, svi duhovi šovinizma su bili pušteni iz boce i Brozov inkubator naroda se urušio u etničkim sukobima, lažno „bratstvo i jedinstvo“ je raskovano u vatri građanskog rata preko noći kao što je „društvena imovina“ vrlo brzo dobila nove vlasnike iz reda bivših komunističkih nomenklatura i novih „patriota“. Pa ipak, najveća pljačka se desila udarom na monetarni sistem Jugoslavije i dinar, poslije secesije Hrvatske i Slovenije i zamjene dinara kunom i tolarom. SFRJ se srušila i jer je bila zasnovana na lažnim komunističkim mitovima.
Hrvat Josip Broz se nikada nije izjašnjavao kao Jugosloven iako je tu ideju neiskreno protežirao. Nikada se nije izjasnio ni o svojoj ulozi u I svjetskom ratu. Laž je bila i priča o ustanku. Taj „ustanak“ je buktao posebno većinski spskim krajevima u kojima su, odmah poslije proglašenja NDH, krenuli masovni pokolji Srba. Narod se sklanjao u šumu i pružao oružani otpor ustašama i nacistima.
U euforičnom proglasu KPJ[27], pozivu na ustanak od 25. jula 1941. godine, pominje se slavna, herojska prošlost u kojoj je posebno istaknut „najveći neprijatelj svih Južnih i drugih Slovena nemački osvajač. S njim su se naši dedovi mnogo puta hvatali u koštac da bi odbranili svoju zemlju i svoju nacionalnost.”! Ništa neobično, sem što su svi sem Srba bili svaki put u vojsci baš tog njemačkog okupatora u I svjetskom ratu, a na čelu CK KPJ bio je domobranski kaplar 42. domobranske „Vražije divizije”, 83. brigade, 25. pukovnije, 10. čete i polaznik austrougarske obavještajne škole iz Pečuja, Josip Broz Tito sa kojim je u istoj 25. pukovniji bio i Vladko Maček[28], kao komandir čete. K-und-K 42. „Vražija divizija” je bila upućena u Srbiju kao „kaznena ekspedicija”, a tamo se posebno „istakla” upravo Mačekova i Brozova 25. pukovnija, protiv koje se borio potporučnik srpske vojske Dragoljub Draža Mihailović. Taj proglas KPJ od 25. jula 1941. direktna je posljedica VII (i poslednjeg) kongresa Komunističke internacionale (KI), održanog od 25. jula do 20. avgusta 1935. godine u Moskvi. Ha VII kongresu KI je ublažila stavove u pogledu nacionalnog pitanja, u atmosferi neposredne opasnosti od sila Osovine, i napravila zaokret ka tzv. „Narodnom frontu“, koaliciji svih snaga spremnih na borbu protiv Sila osovine. Ovaj zaokret implicirao je radikalnu promjenu stava KPJ o nacionalnom pitanju, samo iz taktičkih razloga i privremeno, do okončanja revolucije. U protivnom bi KPJ postala na neki način nevoljni saveznik Sila osovine koje su takođe uvidjele potencijal nacionalnih pokreta za rat i doveo u pitanje podršku najbrojnijeg naroda, Srba. Interesantno je da u ovom proglasu KPJ negira da joj je cilj osvajanje vlasti „kao što to hoće da prikažu okupatori i njihovi domaći agenti“.
„Promjena svjetskog položaja koja je nastupila u posljednjim godinama, sve veća agresivnost fašističkih, imperijalističkih zemalja da nacionalne pokrete iskoriste za rat i za svoje osvajačke planove, potstakli su KPJ da promijeni taktiku u nacionalnom pitanju, a da time ne napusti princip prava sviju naroda na samoodređenje do otcjepljenja.”[29]
„KPJ istupa protiv razbijanja sadašnjeg državnog područja Jugoslavije jer hoće da to preuređenje države postigne mirnim putem, na osnovu nacionalne ravnopravnosti. Kod današnjih prilika pokret za otcjepljenje potlačenih naroda išao bi na ruku samo fašističkim imperijalistima i njihovim ratnim ciljevima.”[30]
„KPJ je pokušala da promijeni svoju dosadašnju krivu taktiku u nacionalnom pitanju. Ali je ona kod toga učinila razne pogreške. Ona je novu taktiku u nacionalnom pitanju povezala sa uslovom da se najprije likvidira današnji režim.”[31]
Dakle, KPJ je u osnovi svojih opredjeljenja imala razbijanje Jugoslavije i potom pravljenje saveza sovjetskih socijalističkih republika na Balkanu, balkanske verzije SSSR-a sa Brozom na čelu. Taj plan je podrazumijevao ostvarivanje velikodržavnih ambicija svih osim Srba, na štetu Srba. Srbi i srpske zemlje su trebali da ostanu podijeljeni između ovih nacionalnih država, a svako pominjanje objedinjavanja srpskih zemalja je unaprijed bilo etiketirano kao „velikostpstvo“. Poseljdice te nacionalnne politike KPJ vidimo i živimo i danas. Megalomanija Josipa Broza Tita se ogledala da je htio da se nametne kao ravnopravan Staljinu i SSSR-u svojom čelnom pozicijom u balkanskom SSSR-u što je opjevano stihom, „Titov biće Balkan ceo i Evrope jedan deo“ je bio stvarni razlog sukoba sa Staljinom i doveo je do rezolucije IB-a i Golog otoka. Tito je imao ambiciju ne samo da postane ravnopravan partner Staljinu, pa i možda ravnopravniji nego da, u teorijskom pogledu, stane rame uz rame sa Marksom, Englesom i Lenjinom.
[1] Regler, Gustav; Schmidt-Henkel, Gerhard; Schock, Ralph; Günter Scholdt (2007). Werke. Stroemfeld/Roter Stern, p. 46. Retrieved 31 August 2013. Mit Kreide war an die Waggons geschrieben: „Jeder Schuß ein Russ’, jeder Stoß ein Franzos’, jeder Tritt ein Brit’, alle Serben müssen sterben”. Die Soldaten lachten, als ich die Inschrift laut lass. Es war eine Aufforderung, mitzulachen.
[2] Banac, Ivo, The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics, Cornell University Press, str. 297.
[3] Marković, Svetozar, „Socijalizam ili društveno pitanje”, [ur:] Pad, br. 22, 1874.
[4] Tucović, Dimitrije, Srbija u Arbanija – Jedan prilog kritici svakojake politike srpske buržoazije, Socijalistička knjižara, Beograd 1914.
[5] Isto, str. 11.
[6] Isto, str. 8.
[7] Isto, str. 8-9.
[8] Isto, str. 97-98.
[9] Glasnici, vjesnici
[10] Isto, str. 117.
[11] Isto, str. 118.
[12] Istorijski arhiv KPJ, tom II, str. 424.
[13] Istorijski arhiv KPJ, tom II, str. 429.
[14] Tako i u završnoj reči Centralnog odbora NRPJ o maskiranju velikosrpskog socijal-imperijalizma,
Istorijski arhiv KPJ, tom II, str. 321.
[15] https://hr.wikisource.org/wiki/Proleter/Prosinac_1932._-_br._28, stranica posjećena 4. marta 2025. godine u 06:53 časova.
[16] https://sr.wikipedia.org/sr-ec/Miladin_Popović, stranica posjećena 4. marta 2025. godine u 06:57 časova.
[17] „Internacionalnost i narodnost“, Proleter, januar 1937, 487.
[18] https://sr.wikipedia.org/sr-ec/Savez_komunista_Slovenije, stranica posjećena 4. marta 2025. godine u 08:17 časova.
[19] Navedeno prema: Jugoslovenski federalizam, I, 607.
[20] V. Deželak Barič, Komunistična partija Slovenije, 28.
[21] B. Petranović – M. Zečević, Jugoslavija, 353
[22] Proleter, juli-avgust 1935, 396.
[23] Isto.
[24] Tito, Sabrana djela, III, 84.
[25] http://arhiviranisajt.msp.gov.rs/sr/index.php/dipl-tradicija/istorijski-diplomatski-dokumenti/39-ugovor-prijateljstvo-1953?lang=lat, stranica posjećena 6. marta 2025. godine u 10.35 časova.
[26] https://irp.fas.org/offdocs/nsdd/nsdd-133.htm, stranica posjećena6. marta 2025. godine u 10.47 časova.
[27] https://sr.wikisource.org/wiki/Proglas_CK_KPJ_narodima_Jugoslavije_od_25._jula_1941. , stranica posjećena 6. marta 2025. godine u 11.15 časova.
[28] https://www.in4s.net/draza-i-tito-u-prvom-svjetskom-ratu-mihailovic-branio-srbiju-broz-je-nepadao/, stranica posjećena 6. marta 2025. godine u 11.32 časova.
[29] Istorijski arhiv KPJ, tom II, 399-400.
[30] Isto.
[31] Isto.
